„Osiem filarów działania według filozofii Reggio Emilia”
Najczęstszą formą podejmowania aktywności fizycznej u dzieci od najmłodszych lat jest przebywanie na dworze, a dzieciństwo spędzone w domu, z niewielką ilością ruchu, może prowadzić do problemów zarówno ze zdrowiem psychicznym, jak i fizycznym.
Inspiracją dla wdrożenia innowacji pedagogicznej zbliżającej dzieci do świata natury oraz edukacji przez sztukę są pomysły Reggio Emilia.
„Naszym zadaniem, jeśli chodzi o kreatywność, jest pomaganie dzieciom wspinać się na ich góry, tak wysoko, jak to możliwe”.
Loris Malaguzzi
Śmiało możemy przyznać że dobroczynny efekt kontaktu dzieci z przyrodą oraz sztuką i ich wpływ na rozwój i sposób funkcjonowania w czasach, kiedy postęp technologiczny powoli odsuwa nas od dobrodziejstw przyrody, a chiński design przenika wszystkie sfery naszego życia, jest doskonałym rozwiązaniem dla naszych maluchów. Przestajemy się różnić w estetyce, kulturze życia codziennego, podporządkowując się modom i trendom promowanym przez międzynarodowe koncerny, a wszystkie deficyty z tym związane próbujemy zastąpić jeszcze nowocześniejszymi metodami i technikami pracy z dzieckiem.
Dzieci, które większość czasu spędzają z rówieśnikami, w kontakcie z przyrodą, mają większą zdolność skupiania uwagi, są lepiej zintegrowane sensorycznie, bardziej sprawne fizycznie. Zmniejsza się u nich występowanie chorób fizycznych oraz psychicznych. W czasie codziennych aktywności dziecka na zewnątrz budynku placówki poprawia się jego motoryka, krążenie, wydolność układu oddechowego, ruchowego i mięśniowego. Dzięki obserwacji i doświadczaniu przyrody kształtuje się jego rozwój poznawczy – wyobraźnia, mowa, spostrzegawczość, pamięć wzrokowa i myślenie.
Przyroda pobudza kreatywność, domagając się wizualizacji i wykorzystania wszystkich zmysłów. Można wówczas zaproponować dzieciom rozwijanie talentów i wyrażanie siebie za pomocą prac plastycznych z materiałów naturalnych, recyklingowych oraz innych wysokiej jakości materiałów plastycznych.
Dzieci już od najmłodszych lat poznają techniki obcowania z naturą oraz podczas Dnia Ziemi które jest obchodzone w żłobku zaznajamiają się ze wszelkimi sposobami jak o nią dbać. Kontakt z naturą ma również pozytywny wpływ na wrażliwość, emocje oraz system społeczno-moralny, odgrywa ważną rolę w rozwoju dzieci z wszelkimi deficytami rozwojowymi, takimi jak autyzm, zespół Downa, zespół Aspergera, ADHD oraz występującymi u dzieci zaburzeniami integracji sensorycznej. Dzieci z problemami i deficytami w otoczeniu natury mają naturalną możliwość wyciszenia się, nie są przebodźcowane, przez co lepiej funkcjonują, poprawiają się ich relacje społeczne, są bardziej otwarte oraz spokojne.
Ideą Reggio Emilia są również zmiany w podejściu do edukacji oraz korelacji opiekun–rodzic–dziecko. W przestrzeni naturalnej za zabawki służy dzieciom przede wszystkim to, co znajdą w otoczeniu. Budują wieże z patyków, drogi z liści, tworzą domino z kamieni, ćwiczą slalom między drzewami, uczą się wiązać węzły, by zbudować drabinkę ze sznurków, gotują z użyciem prawdziwych produktów, na ogniu, uprawiają własne warzywa w ogródku. Dzieci dzięki codziennemu pobytowi na świeżym powietrzu mają zapewnioną tak konieczną im codzienną dawkę ruchu oraz różnorodność okazji do zabawy i nauki. To swoista szkoła życia z unikatowym programem nauczania. „Dzieci lasu” są pewne siebie, odważne i samodzielne. Są też zdrowsze niż dzieci, które nie doświadczają leśnej edukacji. Komfort pracy opiekunów, zabawy i nauki dzieci jest nieoceniony.
W otoczeniu przyrody dzieci zastanawiają się, zadają pytania, wyruszają w podróż w głąb siebie. W przestrzeni zamkniętej organizuje się dzieciom miejsca, gdzie dzięki starannie dobranym materiałom odtwarzają swój świat za pomocą wybranego przez siebie języka – sztuki, muzyki, doświadczenia, gotowania, hodowli, obserwacji światła i cienia, zabawy tematycznej w dom, lekarza, fryzjera, stolarza, mechanika samochodowego, budowniczego, naukowca, nauczyciela, aktora. W ten naturalny sposób niejako przy okazji czytają, piszą, liczą, grają na instrumentach, śpiewają, tańczą, wchodzą w dorosłe role. Grupa różnowiekowa ma niezwykły potencjał. Dzieci czerpią wzajemnie od siebie – uczą, naśladują, wspierają. Ich kompetencje społeczne i międzykulturowe wzrastają w swobodnej zabawie.
Głównym założeniem jest aby dzieci spędzały jak najwięcej czasu w kontakcie z naturą, codzienny pobyt dzieci w lesie, sadzie, na łące i w innych miejscach. W szczególności chodzi o:
- realizację zajęć terenowych związanych z relacją ze światem natury,
- prowadzenie zajęć dydaktycznych poza budynkiem żłobka,
- stwarzanie przestrzeni dla inicjowanych przez dziecko gier i zabaw w naturze,
- wspieranie samodzielnej dziecięcej eksploracji świata,
- tworzenie warunków pozwalających na bezpieczną, samodzielną eksplorację otaczającej dziecko przyrody, stymulujących rozwój wrażliwości oraz umożliwiających poznanie wartości i norm odnoszących się̨ do środowiska przyrodniczego, adekwatnych do etapu rozwoju dziecka.
Kolejnym założeniem innowacji jest przygotowywanie prowokacji do przemyśleń, obserwacji dzieci, stawianie hipotez i praca nad ich udowodnieniem bądź negacją w różnych aspektach. Niezwykle wspierająca jest tu działalność plastyczna dająca szerokie spektrum możliwości dla wyrażania ekspresji, rozwijanie inicjatywy, samodzielności i wytrwałości oraz możliwości odprężenia i rozładowania napięć oraz codzienny kontakt z wytworami artystycznymi dzieci i dorosłych.
„Nauka o przyrodzie rozwija w dziecku miłość do piękna, postrzeganie koloru, formy i muzyki. Jednak przede wszystkim nauka o przyrodzie daje dziecku poczucie wspólnoty z życiem na dworze oraz trwałą miłość do natury”.
Codzienne, nieskrępowane obcowanie z naturą prowadzi do odczuwania życzliwości, troski i poszanowania wobec środowiska naturalnego. Dzieci stawiają̨ wiele pytań, są̨ ciekawe świata, są̨ naturalnymi badaczami i odkrywcami. Istotą w podtrzymywaniu ciekawości świata jest zwracanie szczególnej uwagi na pytania dzieci i wspólne poszukiwanie odpowiedzi
Zabawa w ciągle zmieniającym się otoczeniu, pory roku oraz pogoda, która pobudza do działania oraz każdego dnia inspiruje do nowych pomysłów.
Naturalne przestrzenie i materiały stymulują nieograniczoną wyobraźnię dziecka oraz wspomagają jego pomysłowość i inwencję twórczą, co można zaobserwować w niemal każdej grupie dzieci bawiących się w otoczeniu przyrody. Podczas przebywania na świeżym powietrzu maluchy stymulują wszystkie zmysły, słuch, wzrok, zapach, dotyk, a nawet smak.
Dzieci same muszą sobie znaleźć zabawki, nie mają ich podanych na tacy. Zabawkami staje się to, co znajdą, w dodatku dla każdego dziecka dany przedmiot może być kilkoma różnymi zabawkami w zależności od tego, co podpowie mu wyobraźnia.
Program zakłada działania w następujących obszarach:
- edukacja przyrodnicza (doświadczanie przyrody, zajęcia, wycieczki edukacyjne),
- zabawa swobodna w na łonie natury,
- pobudzanie kreatywności oraz podnoszenie poziomu twórczości, edukacja plastyczna,
- aktywność badawcza (swobodna, nieskrępowana eksploracja natury, prowadzenie eksperymentów przyrodniczych),
- aktywność polisensoryczna (stymulacja wszystkich zmysłów, dostępność zróżnicowanego materiału plastycznego, zabawy w błocie, kałużach, na deszczu),
- aktywność terapeutyczna (wyciszenie oraz zwiększenie poziomu skupienia u dzieci poprzez kontakt z naturą i indywidualną twórczość plastyczną),
- aktywność prozdrowotna (zwiększenie odporności u dzieci, poprawienie kondycji fizycznej oraz psychicznej),
- rozwój kompetencji społecznych i obywatelskich (zabawy swobodne w grupach niesformalizowanych, zabawy z elementami współzawodnictwa, zabawy z regułami wymyślonymi przez dzieci, edukacja miejscem, edukacja korzenna),
- rozwój inicjatywności i przedsiębiorczości (zabawa swobodna w terenie, poszukiwanie, wybór i realizacja własnych projektów różnego typu),
- świadomość i ekspresja kulturalna (zabawy naśladowcze, m.in. w kącikach książki, plastycznych, teatralnych, muzycznych, wycieczki instytucji kulturalnych w najbliższej okolicy),
- umiejętność uczenia się (poprzez swobodną zabawę, własną ciekawość świata, współpracę z innymi dziećmi, realizację swoich projektów, własne próby i błędy),
opracowała:
starsza opiekunka dziecięca
Aleksandra Cudziło